PHULLEN DRY VILLAGE SILVER JUBILEE LAWMNA a ; Pu Lal Thanhawla thusawi

      Pu Chairman, Dry Village Silver Jubilee Celebration Committee  Chairman leh an thawhpui zawng zawng te, Phullen khua,  “Zu tello nun zalen” kum 25-na lawmna  tur atana lo kal zawng zawng te, Khualkhua a mi te, khawtlang hruaitute, tlawmngai pawl hruaitu zahawm tak te, vawiin a he ni lawmawm tak leh ropui tak chhim tura lo kal zawng zawng te, ka thawhpui Minister zahawm tak Pu JH Rothuama, thianduh tak te, naupang duhawm tak te, Phullen khua a khawtlang hruaitute leh mipuiten in hun pawimawh neih ah min rawn hre ve reng thin a. Duhsak takin tel turin min sawm ve thin a. He’ng te avang hian in chungah lawmthu ka sawi a. Vawiin ah pawh, hei, zingkarah rawn chhuakin, tluangtakin Pathianin in zinga tel turin min hruaithlen avangin Pathian Nung hnenah lawmthu ka sawi a. Duhsak taka min sawmtute hnenah lawmthu ka sawi bawk a ni.

      Kan duh thusam chuan nimin a rawn riahluh a ni a. Amaherawh chu Nimin kha khawvel pum puiah “Vaihlo, Zuk leh hmuam dona Ni” World Health Organisation in a buatsaih a ni a. Ka nupui hi Mizoramah 1989 lai bawr atang khan Vaihlo, Zuk leh hmuam do tu pawl India ram pumpui huap dinin, Vaihlo zuk leh hmuam kuhva khawr te an lo do tawh thin a. Kum tin May 31 hi khawvel pumpuiah ‘Vaihlo dona Ni’ ah hman a ni a. Chumi ah chuan inkhawm pawimawh tak te, zanlam thlengin hun pawimawh tak te an nei a. Tin keini pawhin Sorkar lamah buaitakin zan dar 9 velah kan Committee hnuhnung ka bang thei chauh a. Chuvangin kan rawn riaklut thei lova. Tukin ah zing Dar 7 vela rawn chhuakin, tluangtakin Pathianin helai hmun min hruaithleng hi a lawmawm kan ti takzet a ni. 




      Hei kan hotute, Pu Rothuama te ho hi, thil in mil an ngaihtuah thiam zia te hi in hria em aw?, in lo ngaihtuah ngai em aw?, tiin ka ngaihtuah mai mai a. In bial hi Chalfilh bial in ni a. In bialtu atana an rawn thlan Pu Chawngtinthanga hi  Chalfilh Bial enkawltu atan a inhmeh hle mai. Hei hian, kan hotuten thil an ngaihtuah thiamzia a ti lang chiang hle mai a. Chalfilh bial in nih zel dawn phei chuan in in bialtir zel hi a pawimawh khawpin ka ring.
      
       Mi thenkhatin in tawngkam in uluk hle mai a. Tuna introduction reng rengah khan “Pu Hawla leh a thiannu” tih a awm lova, ka lawm hle a ni. Nupa kan nih tawh chuan, a nuam emaw a hrehawmah emaw pawh tuar dun turin leh, in enkawl dun turin Pathian hmaah kan chham a. “A thiannu” tih chu pawnlang tak a ni.
      
       Tin, thiannu tih hi.. ‘Thian’ hi chu kan intawm thei  vek a. Tin “an Nu” tih pawh hi-  Nu hi chu kan in tawm thei a. Tawng mawi lo ni suh se, Sorkarna han chelh phei  hi chuan rawn Nu tu te emaw, rawn Ni tute  emaw hi an tam thei hle a ni. Nupui hi khawvela thil intawm loh chi ber a ni a. Chuvangin ‘Pu Hawla leh a thiannu emaw,  an Nu emaw ti lova, a Nupui tih nachang in hria te pawh hi in changkang hle in ka hria. A lawm awm ka ti a ni.
      
       Amaherawh chu tunlai hian, Mizo tawng hi kan ti rethei ta hle a.  Khawvela tawng hausa ber pawl, tawng tha ber pawl, Literature ah pawh a tha ber pawl a ni a. Amaherawh chu, kan ti rethei tan ta hle a. Aizawl ah vantlang inkhawm ah leh hunpawimawh deuh ah ka sawi chhuak thin a. Chung te avang chu a niang Mizoram a  mi thiam te, Mizo Academy of Letter- te, leh Literature lam pawl hrang hrang te kha lo lengin, Mizo tawng diktak humhalh dan ngaihtuah te, a tul zia sawi ho in, Sorkar ang pawhin  engtin nge kan tih ang tiin kan ngaihtuah mek a ni.
      
       Tin, a biktakin Zirtirtu ten mawhphurhna thuk tak in nei in ka hria a. Thangthar zirlai ten tunlai hian Aizawl khawpui ah chuan ( Helai Phullen ah a ni ve em chu ka hre lo), Naupang te pawh an ti tha peih tawh lo va, puitling te pawhin “Nopang”  te an ti mai mai a. Mizoramah Nopang kan awm lova, “Naupang” erawh chu kan ngah a ni. “Bai” tui tak kan ei thin a, chu’ng te pawh chu “Bei” min tihsak ta mai mai a. He’ng hi a pawi hle a ni. Tawng uluk nachang hre lo te ang te hi hnam mawl nihna a ni a. Hnam ropui “Pathian hnam thlan” kan ni a, ringtu za a za (100%) a in chhal ngam kan ni a, Pathian zawnchhuah ram in ti ngam kan ni a. Kawng engkimah hian kan uluk tur a ni a. Pathianin tawng tha ber, tawng mawi tak, tawng ropui tak, tawng hausa tak min pe a. Hei hi kan vawng nung reng tur a ni.
    
       Mizoin “Vawiin” tih hi kan duh tawk mai thin a, tunlai hian duhthawh takin “Vawiin Ni” an ti kher thin a, heng te hi a pawi hle a ni. “Vawiin Ni ang kum 25 kal ta khan” kan ti a nih erawh chuan a dik a. Amaherawhchu, “Vawiinah helaiah hian kan inhmukhawm thei a, a lawmawm hle a ni..” kan tih chuan a tawk hle a ni; ‘ Vawin Ni’ tih kha a ngai tawh lo va, Pulpit lam atang hian an uar deuh emaw chu aw ka ti nghe nghe a. Khatiang chi kha chu kan zir ve zung zung bawk si a. Chuvangin hetiang kawngah hian kan fimkhur hle a ngai a. Mizo tawng uluk tuten an vei hlawm hle a. Chutiang kawngah chuan keini pawh hi a hmahruaitu ni ila a tha ang.
      
       Hmana kan lo kalin, helaiah  ramngaw humhalh nachang kan YMA khan an lo hria a, a lawmawm kan ti a, kan thlir ho a, Lawmman a hming lekin kan in pe nghe nghe a ni. Vawiin ah hian uar leh zual a kan kal a tul tih te pawh hi kan hriat a pawi mawh a. Hun a awm chuan kan sawi chho zel ang a. Nakinah thusawi tur tlem a zawng an awm a.  A bak chu Ruai theh kan nghak a ni mai a. Hun kan nei thawl hle in ka hria a. Hun pawh ren vak ka tum lo va, amaherawhchu ninawm khawpa sawi ka tum lo a ni.
    
       Vawiinah hian Mizo te hian in bihchian a simtur, in siamthat tur kan ngah em em a. Heng ang hi nangni ang khaw entawn tlak hian ching chho ta ula, midangin an entawn thuaiang tih te pawh ka ring a ni. Hei, tun thlengin duhsak takin in Nipawimawhah min hre renga, kan lawm hle a ni.
    
      Phullen khua nen hian engemaw takin inzawmna tepawh kan nei ve a. Kan thatlai hunah, Dawrpui Kohhranah, Electrict veng te, Chhinga veng te, Zarkawt veng te pawh kan lawi khawm vek laiin, KTP rawn khalh nungtu chu Phullen khawchhuak thalai te an ni a – Pu Rotluanga te, Pu Chhungbuaia te, Pu Hluna te leh mi dang tamtak, an hming ka lam seng lo ang a. Chung te nen chuan Dawrpuiah KTP ah kan thawk ho thin a. Pu Rotluanga khan min peihloh san ta a. KTP ah kan Leader rei tak a ni a. A Secretary ah rei tak ka tang nghe nghe a ni. Chutiang chuan Kohhran lamah pawh inzawmna thuk tak kan nei a. Tin, hei, Kohhran pawn lamah pawh, Dry Village lawmna kawngah pawh min rawn hre ve reng thin hi a lawmawm ka ti tak zet a. Hei hi kan inkungkaihna chhawmnung chho zel tu a ni.
     
       Vawiin ah hian “Zu tello Nun Zalen” Phullen khuain in neih kum 25 na kan lawm a, a ropui tak zet a, tam tak tan entawn tlak in ni a. Hei hi in chhawmnun zel kan duh a. Amaherawh chu hetah hian  in belh tur leh in hriat tel tur chu, Ruih hlo kan tih ah hian Drug te hi Setana hmanrua, amah Setana in phumrukna a ni tih kan hria a. Zu leh sa te pawh kan hria a. Mahse Setana- Hmelma pa in Mizo te, Ringtute, Kohhran mi te min bum retheihna nasa ber chu Vaihlo, Zuk leh hmuam leh Kuhva khawr, Chinai ei hi a ni. He’ng hi, Setana hmanrua - Drug, Zu leh sa ang tho, mahse Mizo ringtu ten Setana hmanrua anga kan puh theih miah loh. Vawiina kan nun ti chhe tu, kan hriselna ei chhe tu a ni....
      
      Mizo te hi India ramah Vaihlo zuk leh ei ching mipa leh hmeichhia kan tam ber lawr lak a. Kuhva ei hi Hrawk leh hmel hmai ti mawilo tu, Cancer siamtu a ni. Chinai ei hi a tha lo hle a. Ramchangkangah phei chuan Chinai hmanga siam Tal te pawh hman an khap hial tawh a ni. Mizote hi kan population phu tawkah Cancer vei kan tam ber a. Kan thenawm ram Nepal ah te, Thailand ramah te chuan Zuk leh hmuan hi a khap tlat a. 

     Mizo te hian thil thawnchhuah ken nei tlem hle a. Cancer vei kan thawnchhuak tam hle thung. Mumbai, Kolkata, Delhi etc ah te Cancer vei kan thawnchhuak hnem hle. Vawiin Dry Village kan lawmna ah hian tlangval pakhatin Pehteh (Zu) rawn pai ta se, kan nuihzat viau mai thei. Mahse, keini Kohhran mi te pawh hian Sahdah, Kuhva, Meizial kan in sum a tul. “In taksa ah hian Pathian chawimawi rawh u” a tih angin he Dry Village : Zu tel lo Nun zalen hi kan neih zel theihnan tan kan lak a ngai a. Meizial, Kuhva, Sahdah, Tuibur te kan do a tul.

      Politics hian mihring tupawh min hrut vek a. MNF sipai ten kan/an (?) chalah chil an hnawm a. Vai sipai an rawn lian a, kan zavaiin kan tuar ta a. Sumdawng te, Kohhran mi te, Sorkar hnathawk te, leh mipui te, kan zavaiin min nghawng ta vek a. Chu chuan Politics hian kan zavaiin min hrut vek a ni tih a ti lang.
      
       Politics chuan kan eizawnna te, kan Sakhuana te a in nghat a. Politics hian Mizo chitin reng, mi a ni leng, silhleh fen pawh hak nachang hre lo. Saitual a mi te, Aizawl pa hausa ber ber te, Officer lian tak tak, Megistrate te, thingtlang lama Losul rawn haw Empai nena an hmuh mai mai te, Hmeichhia, Nu, Pitar, Naupai, Nausen, chitin reng , Mi a  te nen lam kan tang ho a ni. Chu chuan, Politics hian inang khat in min hrut vek a ni tih a hriat a.
     
     Tin, Politics kan tihah hian kan eizawnna kawng  tinreng, kan silhleh fen, kan khawtlang nun, kan Kohhran nun, kan Kristian nun hi a innghat vek a ni. Chuvangin Kohhran mi kalkhawm in ni a ka hriat avangin heng hi ka sawi duh a. Tichuan, Politics lumletah mi tam tak kan tang a. Vai sipai in ram riah an khap a, Carfew an puang a. Check gate a lo awm a. Thalai tamtak phei chuan in hmu phak lova, mahse, a hre phak tam tak in la awm.

     Tichuan Mizo, kuthnathawk a eizawng mi 80 % te chuan ram tuk kan rel thei lova. Ei leh bar kawng tinrengah kan tlahniam a. Khawpui a Kamding ten, ram buai karah, kam an ding tha hlei thei lova. Sumdawng ten sum an dawng  hlei thei lova. Eizawnna kawng tin rengah kan tlahniam a ni. Chutia eizawnna kawng tinrenga kan tlakhniam chuan kan silh leh fenin a lo tuar a, kan khawtlang nun nasa takin a lo tlahniam a, kan khawtlangnun lo tlahniam chuan kan Kohhran nun  a nghawng a. Kohhran nunah nasa takin kan tlahniam a, Kristian nunin a lo tuar a ni. Chuti a nih chuan, kan Kristian nun a nghawng a, kan kristian nun a nghawng chuan, Politics kan tih hian, kei ni ringtute chu, he mi khawvel piah lama kan thlarau nun thlengin a nghawng a ni.
    
      Chumi chu Politics kan tih hi a ni a. Chuvangin Politics atanga ram rawngbawl tumtu ten, an chhia leh tha hriatna fim tak hmang thei tura Pathian rawn chunga kan kal a ngai. VC ah a ni emaw, District Council ah a ni emaw, State level ah a ni emaw, chhia leh tha hriatna fim tak hmang thei tura Pathian rawn chunga kal tur a ni. Tin, Dawt a leng  lova. Thu dik chanve a leng lo bawk. Kan thlarau nun thlengin a khawih.
    Mi ten dawta Sual tinrenga an hekna, an tlukchhiatna ah keini chu dingchhuak ila, tia ngaihtuahna neih chi pawh a ni lo a ni. Chuvangin, Politics lama ram rawngbawl tum tu ten, an chhia leh tha hriatna fim taka hmang thei tura Pathian rawn chunga kal na chang an hriat theihna turin Kohhran mi ten bang lova kan tawngtai sak a ngai a ni. Zing tawngtai ah kher lo pawh, keimahni tapchhak zawlah, chhung inkhawmah kan tawngtai sak a ngai a ni. Chutiang chu keini ringtute tan chuan Politics hi kan pawm dan tur a ni.
    
      Chuvangin, keini tuna kan sorkar ah pawh, MLA in thlan dawn khan, tun MLA inthlan dawn ang reng reng khan ram mipui te an tawngtai nasa ngai lova, Kohhran mi te an tawngtai nasa ngai lova. Kum 1970(?) inthlan atangin a puipaah, Pathian khawngaihnain ka lo tel ve zel a. Chiang takin ka hria a ni. Thlarau mi ten ni 40 leh zan 40 chawngheiin an tawngtai a. Aizawl khapuiah te, Kolasib ah te, Champhai ah, Lunglei ah.. chuta an dil ber chu Rorelna tha, rorelna dik, rorelna fel he ramah hian a awm theihna turin a ni. Chuti a nih chuan he ramah hian, rorelna tha, rorelna fel a awm lo tihna a ni a.
     
      Chuvangin, tuna Congress MLA 32 te kan thutkhawm hmasak ber in, Pathian rawnin kan hotute an tawngtai a. Tun kan Term chhungah hian rorelna fel, rorelna dik, rorelna tha, a awm theihna turin, Bible chang, kan innghahchhan tur an ngaihtuah a. Kan hotute thinlungah Amosa Bung 5:24 “RORELNA DIK CHU LUI ANGIN LUANG SELA, FELNA CHU LUI PUI KANG NGAI LO ANGIN LUANG RAWH SE” tih hi a lo lang a.
    
       Kum dangah chuan, 1980 kum atang khan kum khat atan Ram thuvawn kan innghahna tur kan nei thin a. Tun tumah erawh hi chuan, “tun kan term ‘kum 5’ chhung atan hian ni rawhse”  tiin kan hotuten an rel a ni. Chuvangin he ramah hian dikna kan lal tir dawn chuan diklo haichhuah a, huaisen taka tih dik a ngai a ni. Rorelna tha kan lal tir dawn chuan, Rorelna thalo haichhuah a, huaisen taka tih that a ngai a ni. Chutiang chuan Sorkar in kal kan tum a ni.
    
       Chuvangin vawiinah hian chutiang a he Sorkar hi a kal theihna tur hian mipui te tanpuina chauh lo, tawngtaina te, lehlamah Kohhran te leh Tlawmngai pawl te nena thawk ho turin kan hotuten hma an la a, kan la la zel dawn a ni.
      
       Mizo mipui zawng zawng, Sumdawng te, Sorkar hnathawk te, eng hnathawk pawh ni ila, kan hna theuh ah hian kan tui a ngai a ni. Vawiin ah hian kan hnam hi Sumngainatna ramah kan lut mek em? Sumngainat na chu Sual tinreng bul a ni si a.
    
       SUNDAY KRISTIAN: Mizorama kan mi hausa thenkhat te lah chuan JCB te, Car nalh tak tak te an nei a. Chu’ng an JCB te, an Car te chu Vantlang hmun leh kawngpui ah te an dah a, Vantlang kawng dal pawisa lo kan tam ta hle mai. Kan ramah hian Sunday a Kristian tha tak, mahse, Thawhtan atanga Inrinni thleng a Kristian ni ta lo kan awm ta niin a lang.
    
       Mizo te hi Kristian ram ni lo India leh China te karah kan awm thin a. Mi thenkhatin Zalenna an sual hnu ah a sualtu te pawh, India ram ropuina ti zual turin India ah an tlulut lehtawh a. Hetia Sakhaw dang leh Kristian ni lo ram ropui tak karah kan awmna chhan hi Pathianin A Chanchintha puang darh turin min dah a ni. Chumi ti hlawhtling tur chuan kan hnam ‘MIZO’ hi kan in todelh a ngai.
    
       Mizoramah hian mihring nuai 10 chuang kan awm, chu’ng zinga nuaih 6 chu pawn lam mi an ni. Heng ho avang hian kumtin cheng Vaibelchhe 30 chuang kan seng thin a. Mizo te hian tihtur  tam tak kan nei a ni.
    
      Vawiin ah hian kum 25 chhung  “ZU TEL LO, NUN ZALEN” in hman theih chuan Setana hmanrua - VAIHHLO, SAHDAH, KUHVA te pawh hi in do rem thei ngei ang tih ka ring tlat a ni. Chutianga in tih chuan Chunglam (Pathian) pawh a lawm ang a, Nangmahni pawh in lawm anga, in lo hrisel zawk bawk dawn a ni.
    
       Nakinah chuan Tourism te a lo thang chho zel dawn a, Mawmrang tlang ropui tak hmang te hian, in tan eizawnna kawng a la in hawng zel dawn, chuvangin in ram te in lo enkawl uluk a ngai a ni.
    
       Vawiin ah Malsawmna ruah nen ROPUI taka JUBILEE kan lawm thei hi a ropui ka ti hle a ni.

( He thu hi a thusawi laia ka lo ziah leh a hnu a Videos ka en a tanga ka lak khawm a ni a. Ruah sur leh thli tleh ve deuh avang khan harsatna a awm deuh a, a Viideos ah a kim lova.. keimah pawhin ziakin ka lo chhinchiah vek thei bik si lo.. Kim lo pawh a awm a, siam rem hlek pawh a awm. A thupui then thliah thliah te hi Chhiar a nawm zawknana dah chawp a ni - Buata Bawihtlung.)

Comments

Popular posts from this blog

PHULLEN DIARY 2020

MARTAR CHALBUANGA CHHANGTE - MIZO ZINGA KRISTIAN MARTAR HMASA BER