DEH LOH SAKEI HUAI

By - Pastor Lalhmuchhuaka

          “ E, lal khua kan nia lawm…” tiin lo tawngchhan ta pawh nise la, a mawh love. Zep nak emaw, tu khua mahin mutmawh hnarmawha an neih pawh kan hre lova. Kan hre zen a nih pawhin ui hum emaw lek an ni ang. Khawtlangin rusum thlak meuha ruihhlo do hi, a duhlo leh ngaisanglo tute’n sawi sawp thiam viau bawk mahse la. Thil naran a ni lova, ngaihnep tak tak theih a ni lo. Theihnghilh tawh loh tur hunpui ( Silver Jubilee) inher chhuah laia Phullen tuiliak nih ve hi a vanneihthlak tak zet a, sawiin a siak lo zawk a ni. Keini ang vahmim a kar, mawngtawih lehnghal, thukhawchang engemaw tal ziaka, damlai lung min han phuntir ve lehzel hi ka lawm a. Lawmthu ka sawi tak zet a ni.

           Sakei Huai Chu: Pa titi thiamte’n Sai-padawp hlauhawm zia sawiin, an tlanchhiatna lamah Sakei te chu lo pal thle lawng lawng thin tak mahse la. Zofate tan Sakei hi chu ramsa a zawnga sa hlauhawm leh tihbaiaw2m ber a nih loh pawhin, a hming sawi ngawt pawh hian engtin emaw tak min thawngin min fan a, kan tim sung sung a, hmulthi a ding ur ur thin a nih hi! Sawrkar meuhin Zu khap burna dan lek kawh mase la. Mithiam leh vengva zawkte’n a hlawhchham zia sawia, zu in thiam inzirtir an rawt mek laia, ruihtheih thil reng reng a khapa khap burna khawtlang (Dry Village) han inchhal ngam ngat mai hi, deh loh Sakei huai kan tih mai loh nakah! Kan at huai a nih pawhin, Pathian tana a ( 2 Kor 5:13) kan nih theihnghilh lo ila. He hna tha thawk tur hian puanven sawi chhinga, tuang tichhahin, thih thlenga rinawma thawk turin tan la ila. A khawnawt hian phawkhai ruala beiin tan I’n la sauh sauh dawn teh ang.

          JPC …Kan duhlo, JPC… Bang rawh se: Phullen khawtlangin ruihhlo dona kawnga a fawng chelhtu tura a din, Joint Prohibition Committee (JPC) chuan a sur a sa, a thim a var pawh thlu lova a buzawla luhchilhin, sual (ruihhlo) dova a la tangmar reng thei hi a lawmawmin a thlamuanthlak vei nen, mipui an thuhmun fo thei lo tih ang deuhin, kan lawmkim thei lo hi a manganthlak ngawt mai. Amah upa tawng takin, ‘ lal ngailo lal a na, an lal a kha’ tih ang zia zangin, JPC hian kum 25 chhung zet lal a lo hrawt em ni zawk le? He hunpui lo inher chhuah kum, kum thar 2012 hmuaka kum hlui thlahtute’n kawtthler lun leh ualau lai takah, “JPC…Kan duhlo, JPC… Bang rawh se…” bawhhla an chham rual tak dual dual mai le! Kan khawtlang tana ruihhlo khap bur that lohna hi ruihhlo tarmit vuahin I’n thlir teh ang.

          (1)Tlangval to lo leh nula khawhar a ti pung: Vawiina kan nu leh pa, kan pi leh pute hi an nulat tlangval laia to leh duh thing thei an nih vang emaw ni, “ He pa hi a fel a nia, Thiani nang nei rawh ,” tia thiante duhsaktute khan, zu kam nam deuh chunga anmahni kuah thuak thuak ngam tlangval, pa riauva hriatna rilru kha, an tu leh faten’ an ro chun miau avangin nula rim huai nana lem mai tur awm lo hian , Tlangval to lo a ti punga, zu khap bur hi tha an ti lo a ni thei. Ngaihzawng atana ‘zu nam deuh thar thar’ duhzawk thlahte hian ngaihzawntlak tlangval an hmu lova, Nula khawhar tipungtu Dry Village nih hi a thing. I phalrai tawh ang u an tihna a ni thei.

          (2)Thangthar tan ennawm hmuh tur a awm lo: Kum 25 hma lamah kha chuan khawdang ang thovin, Pathian ni tlai leh hunpuiah zu rui intibuai leh insual tuma inum luih luih te, kawngsira ar chaw pe ta mai leh rui kal pai tuang tuang chunga au lung lung te, rui lungpuama tap hluam hluam leh nula inkhawm kal pawt buai ngamte chanchin nuihzat thlak leh ngaihnawm tak tak, hmua hre phakte’n an sawiin Thangtharten an awih lova, an mit ngeia hmuh duh avangin Dry Village nih reng tha an ti lova, JPC …hi kan duh tawh lo, bang rawh se an ti pawh a ni thei bawk. Nu leh pa tam takin ruihlo avanga khawtlang nun tawp leh ralti, hrehawmna leh manganna hmulo leh tuar lova kan tu leh fate an lo seilian hi tha kan ti lova, khawdang ak rualin ak ve se kan ti pawh a ni thei bawk ang.

         (3) Huaisenna leh Zalenna a awm lo: Khawtlang chawm leh hrai pawh kan ni lova, Kan thawhchhuah hi kan duha kan hman a thiang, kan hlim kan lawmna tura zawnga nun hi ‘mimal zalenna’ a nih avangin khawtlangin ruihhlo khap burna lehkkawh tura JPC …a din hi in rahbehna leh mimal zalenna pal zutna, dan kalh (Human Rights) a ni a, kan duhlo, bang rawh se an tih pawh a ni thei a. Chhiatni thatni-a chawei huaina tur awm loh vangin tam kan tawk, Kohhran hunpuia inkhawm huaina leh lam huaina in khap sak hi a Setanic em a, tha kan ti lo. Huaisenna thlarau neia Pathian biak in khapsak hi kan thisen mawh in phur ngam dawn em ni tiin, Dry Village nih hi tha an ti lo a ni mai thei.

 An Zirtirna te:
         India ram zau takah hian Sakhaw hrang tam hle mahse, Sawrkarin sakhaw vawnbik a neih loh avangin sakhaw zalenna (secular state) tih a ni reng a. Kan rama sakhaw hrang hrang zuitute chhanchina thil awihawm loh tak pakhat chu, Kristiante hi zu in hluar/uar ber kan nih thu hi a ni. Chuvangin sakhaw dang zuitute chuan Kristiante hi zu in tur ngaihin min ngai hial a ni awm e! Eng pawh nisela, sakhaw tinte hian nun kawng dik leh tha an zirtir theuh laiin, zu chungchangah an lentlak a rual viau mai hi a chhinchhiah tlak hle a. Zu hi thil tha lo leh sual niin an zirtir theuh a ni.

         Gautamma Buddha chuan, “Zu in suh la, ruih theih thil reng reng I ti tur a ni lo,” tiin Buddhist sakhaw vuantute a zirtir a. Kristian te aia ei leh in thua duhfir leh khermei zawk, Sikh sakhua pawhin an mite chu zu in a khap bawk. Khawvel sakhaw duh firfiak ber mai Muslim lehkhabu thianghlim, Koran (Quran) chuan Zu hi Setana thil, Pathian hnen ata bona, mihring leh minghring inkara inhmelmakna leh inhuatna chi a nih avangin hnawl tur a ti a. Mihring tan tangkaina a nei a nih pawhin, sualna lian tak a ni tiin a la hnawl zui fan a ni.

         Sakhua azawnga men zau ber, Hindu sakhaw lehkhabu thianghlimte pawhin zu hi an lo khapbur vek mai. Upanishad chuan, Zu in te chu an tlu chhia ang tia a zirtir lain, Vasistha Dharmasutra-in thihna khawp sual panga a sawi zinga pakhat chu Zu hi a ni a. Vishnu Smrti phei chuan, hretuder nih leh tualthah hi Zu ruih nen sualna thuhmun reng a nih thu sawiin, Zu in hi thilsual lian tak a ni tiin a sawi zui bawk a ni.

          Bible leh Zu: Mi tawnghmang thiamte’n zu sawi mawi nan Bible hausak zia sawi mahse la, an retheih phah thung a. Nawhchizuarte’n, ‘Vanram kan luh khalh dawn che u,’ tiin min kawkzui pawh nise, a mawh love. Bible hi chhangchhe pawnpui ang hrimin, mahni duhna lamah pawt sawiin, in khuh mawi nan kan hmang mahila, sal chei ang chauh kan ni. Kan mawipui tak tak love.. Zu in sawimawi tute’n, ‘Uain tihpun chu phung zinga piring vawrh ang mai, kuangbang beisei tur a awm lo,’ tiin mipui sangnga hrai aiin sawi ropui tum mahse, mahni dawisa ei mai an ni a, an ropui phah si lo.

           Tui Uain-a chantir ( Joh 2:1-11) hi zu fakna a ni lova. Judaten Messia an beiseina rilru hriain, Amah chu an beisei Messia chu a ni tih an hriat a, an rin a, an pawm theih nan, chhinchhiahna hmangin Isua an hnenah a inpuang a ni zawk. Uain hi Judate chaw zinga pawimawh leh an rinpui ber pakhat a ni a. Messia lo kal hunah ruai ropui tak, hnianghnara rawn thehsak tura an beiseina zawnah, Isua’n a Pathianna zia leh ropuina a lantirna a niin a lang.

          Lalpa Zanriah Sacrament, ‘min hriatreng nan hei hi ti thin rawh u’ (Mt 26:27&28, Mk 14:23-25, Lk 22:20) tih thute hi, Isua meuh pawhin ‘zu no dawmin’ , Amah hriatreng nana Zu in turin min zirtir a ni ti a tanchhan chi a ni lo. Judate chaw pangngai Chhang leh Uain an eiin an in a ni zawk. Judate chuan Uain hi thisen sawi nan te, hmangaihna sawi nan te an hmang bawk thin. Judate tawng hman dan hrethiamtu Isua’n an hriatthiam tur zawng takin, hmangaihte tana A thisen chhuak tur chu hmangaihna avang a ni tih sawiin, hmaingaihtu tak Amah chu hrereng turin a chah a ni zawk. Zu hi phalrai a,in thiam inzirtir lam thu a ni love.

         Tui chauh in mi ni tawh suh la…Uain tlem in thin ang che(1Tim 5:23) tih hi, Paula’n Timotheia chu ‘Zu in tura fuihin, Zu in phalna’ a pe tihna a ni lova. A hrisel lohna avanga damdawia hman phal thu leh, a taksa hriselna ngai pawimawh tura fuihna thu a ni zawk. Judate hian pumna damdawi atan tlemte an in thin reng a. Samari mi tha tehkhin thuah pawh pemthar damdawi atan hman a ni tih kan hmu (Lk10:34). Bible-in taksa hriselna tha pangngai tak nen Pathian rawngbawl tura min zirtirna a ni a. Keini lah chuan tihdam theih loh natna puak chhuah nan kan hmang a. Zu khapburna Dan hmang chung pawha kan chhiatpui mek laiin, Zu inthiam inzirtir a, phalrai la sawimawi hi chhuanmang rorel a nih loh pawhin, khawbung kan la ti deuh deuh chu a nih hi.

          Kan Sakhaw mi viau lo a nih pawhin, Sakhaw hrang hrangin Hringnun Kawngdik min zirtir aia dik zawk lo hriat hi kawng dik lo a ni a. Bible-in thalo a tih, a thatna sawi tur hre khawpa fin hi boral mekte at-na a ni. Ram leh khawtlangin a khap thil tih ruk thiam viau hi finna leh remhriatna a ni hek lo. Chutiang mite thlavang hauh kawnga tawngchak viau hi rinawm lohna hmanga intih rinawmna a ni a. Mahni mawng hlimna mai a ni. Tute tleirawl lai lehkhathawn ziak emaw angin, ‘Tun atan chuan tawk lo chungin tawk maise’.

Source : Harhfim-II (Harhfim-II hi, Phullen Dry Village Silver Jubille puala Dry Village Silver Jubilee Committe ten an published, dated 1st June, 2012 a Pu J.H. Rothuama - Honble Excise Minister in, Community Hall, Phullen a a tlangzarh tâk kha a ni)

Comments

  1. Tun thawhlehni tuivai lei hawn turah hian hawngtupa zu tur thahnem tawk tak leh hotunu in tur alo thleng dawn a.Inlo man ngam dawn em? Khaw thenawm in kanlo thlir ang che u. DEH LOH SAKEI HUAI Blah blah

    ReplyDelete

Post a Comment

Popular posts from this blog

PHULLEN DIARY 2020

MARTAR CHALBUANGA CHHANGTE - MIZO ZINGA KRISTIAN MARTAR HMASA BER