Phullen Val Upa Pu Saihnuna kan chan ta



Phullen pa lar, khawtlang hruaitu hlun, pa tlawmngai, Phullen Val upa tia sawi thin Pu Saihnuna chuan vawiin, ni 31.1.2017 Thawhlehni tuk 8:05 AM khan Astma natna vangin chatuan ram min pansan ta a.

A nupui fanau, tu leh fa, chhung khat lainate tan mai ni lo, Phullen khawtlang tan channa nasa tak a ni a. Phullen khawtlang chuan a sun tak meuh meuh a ni. Vawiina kan thlah liam tak Pu Saihnuna chanchin hi, hre tlem hle mah ila, ka hriat ang ang ka rawn chhawp chhuak ve ang e.



Pu Saihnuna hi Pu Ralkaikima leh Pi Bawihchhungi te fapa upa ber dawt niin kum 1933 kum tawp (‘ber thlaah) khan Phullenah a lo piang a. Kan hriat angin a u chiah chu Upa Lalrema, Phullen Kohhran Upa senior hi a ni. A nupui chu Pi Lalbuangi niin tunah Phullenah a tu leh fate tha hnem tak a kalsan a ni.


Pu Saihnuna hi nu leh pa atang pawhin mi bik, vantlang hriat hlawh tak chhungkua atanga lo chhuak a ni a. Pu Saihnuna pa Upa Ralkaikima (L) hi Phullen Kohhran a Upa thlan hmasa ber kum 1913 a thlan chhuah kha a ni a. Phullen Kohhran Upa hmasa ber zing ami a nih bakah, Thingtlangah chuan Upa thlan hmasak ber a nih a rinawm. Hemi tum hian Pu Ralkaikima leh Pu Kuaia leh Pu Zokunga te thlan chhuah an ni a, hemi kum hian Pu Saihnuna pa Upa Ralkaikima leh Upa Kuaia te chu Upa atan Presbytery in a nemnghet nghal a ni. Han sawi zel ila, Pu Saihnuna pa hi kan khaw din tu Pu Vanphunga Sailo pawh khan a ring hle a ni tih a hriat theih a.


Kum 1907 a Vanphunga khua a Kristian tihduhdahna a thlen a, Kristian te thlamuan tur leh Vanphunga chu rem thu sawipui tura Zosaphluia a lo kal khan, Vanphunga chuan chema sah a lo tum a, Zosaphluia pawhin "Lalber Edward bak lal an awm ka hre lo ve" a tih khum ve hial kha a nia. Khatia engmah inremna mumal an neih theih tak loh ah khan, Vanphunga chuan Aizawl ah lamkal a tir zui ta a, a mi tirh te chu, a fapa Lalbuaia Sailo (Luangpawn lal ni ta) leh Pu Ralkaikima (Pu Saihnuna pa) leh Pu Vawma (Khawnbawl upa, Ztr Hranga pa)  te an ni. Heta tang hian Pu Saia pa kha Pu Vanphunga khan a ring tawk hle tih a hriat theih a, Pu Saia hi pian leh murna ah pawh chhungkaw duhawm tak a lo piang tih a hriat.


Pu Saihnuna tlangval fel tak, kutthemthiamna lam ngaisang a ni a.  Rambuai hma khan Phullen lalfanu pasal Pu Henkaia, Shillong kiangah Mistiri zirin kum khat zet Shillongah a awm a. Chumi hnuah Phullen ah lo haw leh in, theih tawp chhuahin a nupui fanaute, chhungkua, kohhran leh khawtlang rawng a bawl zui a ni. Pu Saia hian khawtlang hruaina hrang hrangah dinhmun pawimawh tak tak a chelh tawh bakah, khawtlangah hnuhma tam tak a nei, kan hriat ang angte lo tarlang zel ila -
MNF movement in Mizoram a tuam tantirh lai, ram buai hma si kum 1964 khan, kan khua Phullenah hian MNF chu Pu Saihnuna (Acting President) leh Pu K.Lalthlengliana (Acting Secretary) ten an lo din a. An pahnih huaihawtna hnuaiah khawtlanga pa rawn leh fel tak takte sawm khawmin OB tur an thlang a, chungte chu - Pu Saihnuna (President), Pu Lalsanga (Vice President), Pu Ralthuama (Secretary), Pu K Lalthlengliana (Asst Secretary), Pu Ralkapliana (Treasurer) te an thlang a ni.
MNF chu a lo lian zel a, Phullen a MNF Party President a nih bakah Mizo National Volunteer (MNV)-ah Intelligent Officer (IO) nihna pek a ni a. IO hi khatih laia sipai inawp danah chuan Lieutenant rank a ni. A hnu deuhah Battalian Commanding Officer (CO) a ni zui leh a. Kum 1969 January khan India Sipaiin an man nghe nghe a ni.


Rambuai hrehawm vanglai tak kum 1970 atanga kum 1979 thleng khan Pu Saihnuna hi kan khua – Phullen khawtlang hruaitu niin VC a ni a. Khatih lai khan VC nih kha a namai lo hle a, India Sipai ten an ko phar nasa a, an chang leh an dawp a, kut te pawh an tuar fo thin a ni. Pu Saihnuna hian Shillong-ah kum khat zet a awm chhung khan Vai tawng a lo thiam hman a. Chu a vai tawng thiam chu rambuai lai khan khawtlang leh ram rawngbawl nan a hmang tangkai hle a. Vai Sipai (India sipai) ten an ko phar nasa em em a,  thil engkimah khan an ko buai a ni ber awm e. Khatih lai khan VC President ni chiah lo mahse, tawng thiam a nih avang khan kawng engkimah VCP ang main khawtlang tan a phe buai thin a. VC a nih loh hnu, kum 1979-1982 chhunga VC kan neih loh lai, Pu S Ronghinglova MCS leh Pu C.Zahminga MCS ten min awp laite thleng pawh khan, kawng hrang hrangah Pu Saia hian khawtlang ai a awh zui fo thin a ni.


Kum 1970-1975 term Pu Saihnuna hunlaia Phullen VC te chu –  Pu Vankima (President), Pu SAIHNUNA (Vice President), Pu Lalchhanhima (Secretary), Members – Pu Sena, Pu Rozika, Pu Lianthunga (Upa), Pu Khuangliana te an ni. Tin, Kum 1975-1979 term VC te chu – Pu Rokamlova (President), Pu Lalchuailova (Vice President), Pu Lalchhanhima (Secretary), Mebers - Pu Lianthangpuia, Pu Lalenga, Pu Ralthuama, Pu Rosanga, Pu SAIHNUNA te an ni.


Kohhran lamah pawh mi tangkai tak a ni a. A thiamna leh finna, a remhriatnate kohhran tan nasa takin a thawh a. Mistiri zirchhuak a nih avangin Biak In sak nikhuaahte a tangkai thei hle a, Kohhran Building Committee ah kum tam tak chhung a awm tawh a. Tin kum 1992 a Phullen Kohhran Social Font din a nih khan Vice Chairman hmasa ber a ni a. Tin Kohhran chhunga committee peng hrang hrang dangah pawh a tel thin.  Kohhran ngai pawimawh tak, mahni ta anga entu a ni a. Kohhran hunpui, Krismas leh Kumthar hman laite, ruai siam nikhuaahte leh Kohhran hnatlangahte, a kul a taia tang chunga, paho leh tlangvalhote ho khawm a, lo fuihpur a, hlim taka lo siam thintu, mi tangkai tak a ni. Tun hnua a chak vak loh deuh hnuah pawh, Kohhran hnatlangahte kalin, a theih tawk eirawngbawl naah tal a lo tel ve ngei ngei thin.


Khawtlang rawng a bawlna kawng tam tak zingah chhuanawm danglam ka tih em em pakhat chu, Ram theh leh Lo thlan ni a Lo thlang turte a lo chawk phur a, a lo kawh hmuh thin kha a ni. Lo chu a indawta thlan thin a ni a. Pa zawng zawngin ram chin an hre vek bik lo va, a ram chin hria pawhin, a leilung that dan an chiang vek lem lo. Chutiang a nih avang chuan, Lo number hnung deuh pawt tan phei chuan thlan tur hriat loh maite, tui lo deuh a Lo thlan maite a awl em em a. Chutah tak chuan Pu Saia hian ram chin a lo sawi thuak thuak a, thlang hmasate thlan bak ram chu, ram tha leh neih nuam tak tak a la nih dante, a hmun hma leh a ram awm dante lo sawiin, la thlang lo tan pawh thlan chakawm takin a siam a, lo thlangtute chu hlim tak leh phur takin lo a thlan tir thei thin niin an sawi.


Ram theh leh Lo thlan nikhua a a tih vel dan hi amah Pu Saia ngei kha ka zawt tawh a. “Ka pu, ‘Lo thlan ni ah Lo thlang turte chu ram chin lo kawh hmuhin, thlang hmasate thlan bak ram awl la awmte chu ram tha a la nih thute lo sawiin, a lo kawh hmuh zung zung thin a, mahse a tak takah chuan, amah khan ram chin kha a hre bel viau bik pawh a ni lo, a sawi thiam thin em a, lo thlangtu pawhin phur takin a thlan phah ve leh mai thin’ tiin an sawi thin a, tak tak a mi?”  tiin ka zawt a. A nuih a za lutuk a, a ni thawhah nei ni bawknen, kan inchhang mumal lo a, Pi Buangi (A nupui) chuan lo chhan sakin, “Hre bel nang aw, ani chu VC te leh Mistiri te a ni a, Lo ah a kal tam viau thei lo, keima sawi a hriat kha a sawi chhawng ve mai a ni ber zawk e” a ti a, kan nui dar dar a. Engpawhnise, hetianga Lo thlangtute, phur taka lo siam leh a thlang hnuhnungte pawh lungawi taka hawtir dan a ngaihtuah a, a lo sawi phur pui thin hi, ka chhuang viau a ni.


Pu Saia hi VC mai ni lo, kawng dang dangah pawh khawtlang hruaitu niin a chhuanawm hle a. Party hruaitu, MNF, ZNP te bakah JPC leh Mistiri Association ahte a kul ataia inhmang leh hruaitu hlun a ni a, A tlangval lai atanga mi tlawmngai, chhiat thatah mawngzang tak a ni. A dam phawt chuan thlan a lai lo ngai lo a, kum tam tak chhung tlan a lai a. A upat deuh hnu thlengin tlangval thlanlaite a ho hram hram thin a, tlan laia kal rei ber nia sawi thin a ni. Hei ngawt pawh hi a chhuanawm hliah hliah a ni.


Pa tlawmngai thei, Mizo pa, Val Upa an tih thin kha, a hun hnuhnungahte khan hmuh leh hriat theih a la ni a. A dam loh hnua Aizawl a a awm lai khan, vawi thum ka va tlawh ve a. A taksa a cherin, a chak lo hle tih a lan reng hnu pawh khan, inlengte tha takin a lo dawngsawng thei zel a. Engnge i an? tia zawh apiangin, "ka tha e, ka tha khawp mai" a ti zel a. Thil a ei thei lo chung pawhin, "ka ei ve nual e" tih te, tuisik tlem a in pawhin, "ka in teuh mai" te a ti a. Midangte tana buaipui ngai viau nih kha a tum lo hle niin a hriat a, dam tha pangngai ang maiin a awm a, a nat chauh fe hnu pawhin, mi hrang chu sawi loh, a tu leh fate tan hmuh nuam lo takin a awm ngai lo.


Hmanni lawkah, Pu Biaka, Chairman PWC hova kan tlawh trum pawhin, rambuai laite sawiin kan la nui bawk bawk a, a taksa in a tlin lo hle chungin, hlim takin min lo kawm thei a, a hnu leh a kan va tlawh trum pawhin, hman lai chanchin kan sawi a, hlim takin mi a lo la kawm theite kha, a mak zawk hial a ni. A taksa chak lo mahse, a thinlung chhungril nun a chak a, Val Upa zia, Mizo pa tlawmngaihna kha a hun tawp thlengin a lantir a ni.


Phullen pa tlawmngai, pa kawm nuam, titi thiam, midangte chawh phur leh kaihhruai thiam tak, khawtlang tana tha leh zung tam tak lo seng tawh tu Pu Saihnuna kan chan hi, Phullen tan chuan channa nasa tak a ni a. Phullen tlangval tlawmngaite pawhin, amah zahna leh duhsakna atan, an tihtheih hnuhnung tiin Pu Saia thlan hi thuk takin an lai a ni.

Tuanna mual a hrang a, tulna hrang hrang kan lo nei ve nen, ka thlah liam ve thei ta lo chu ka inthiam lo hle a ni. Thlamuang takin chawl hahdam se tiin duhsakna nen kan tlah e.

Buata Bawihtlung
Ni 31.01.2017 Thawhlehni, 7:22 PM

Comments

Popular posts from this blog

PHULLEN DIARY 2020

MARTAR CHALBUANGA CHHANGTE - MIZO ZINGA KRISTIAN MARTAR HMASA BER