Prof.JV Hluna Biangbiakna

Phullen khaw pa, Mizoram College a Professor hmasa ber Prof. JV Hluna hi Phullen khawtlang tana mi tangkai tak a ni a, thiamna lamah leh ram rawngbawlna kawngah pawh mi chhuanawm, mi hmingtha tak a ni a. Phullen Welfare Committee ah pawh tun thlenga thahnem ngai taka min la ho reng thintu a ni a, amah kan hriat chian lehzual nan Dr. Zoramdinthara'n a kawmna hi members te chhiar atan kan dah ve ang e. - Buata)



       Biang biakna huangah hian kawng hrang hranga mi hlawhtling kawmna kan rawn tarlang zel dawn a. Tun tumah pawh hian Prof. J.V. Hluna, Mizoram College a Professor hmasa ber, tuna History Department, Pachhunga University College-a Professor hna thawk lai kawmna kan rawn tar lang ve thung dawn a. Prof. Hluna hi kum 1993-1998 khan MLA a thlan tlin a lo ni tawh nghe nge. J.V Hluna’n Professor puitling hial ni thei khawpa kawng bumboh tak tak a paltlang dan chungchang kan zawhnate chu ti hian min chhang a.

       * Kum 1952 khan Phullenah ka piang a, ka pa chu kan khaw Kohhran upa min Upa Kapruma a ni a. Unau sawm zinga pasarihna ka ni. Kan khua ah hian zirna bul ka tan ve nghal a, pawlriat thleng chu ka zir a. Saitualah pawl kua ka zir chhunzawm laiin kum 1996 khan Mizoram a lo buai ta a, chuvang chuan zirna pawh chhunzawm mai thei lovin kum thum dawn lai chu ka chawl nghe nghe. mahni in zirna chu kan chhunzawm ve zel a, kum 1968 khan Matric chu Private in ka exam a ka pass ve ta a, a lawmawm duh hle. A chhan chu harsa tak chung, thei leh thei lovin ka zir ve a, kha tia pawl sawm ka pass ve mai kha a hunlai boruak ngaihtuah khan a lawmawm duh hle.

       Pre-University (PU) chu tuna Pachhunga University kan tih takah hian zir chho ve lehin kum 1969 khan ka pass ve leh a. Tin, St. Anthony’s College, Shillong-ah BA (History Hons) ka zir zawm ta thung a. He College atang hian kum 1972 khan BA (Hons) chu ka pass ve ta a ni. Gauhati University ah MA (Hist) ka zir chhunzawm leh a. MA (Hist) chu kum 1974 khan ka pass ve leh ta a. Ka rilruah Ph.D zir chhunzawm duhna ka nei lian hle a. mahse, tum angin thiil a kal purh thei vek lem lo a. Kum 1977 khan tuna ka thawhna College-ah hian Lecturer hna ka hmu ta a, ka thawk ta phawt a. ka rilru chu research lamah ka lo pek thui tawh avangin research tih zawm law law chu ka duh viau a. ka duh ang tak chuan remchang a lo awm thei ta a. Gauhati University hnuaiah Ph.D chu ka ti chhunzawm thei ta a. Lecturer hna ka thawh atanga kum riatnaah chuan Ph.D chu ka zo fel thei ta a. Kum 1986 ah ka result a chhuak ta a ni.

       Ph.D meuh te han sual chhuah ve takah chuan hmun thenkhat a min zawh fo thin chu “Lehkha i thiam thei em” tih hi a ni fo thin. Ka inhmuhdan dik tak chuan lehkha hi thiam thei ka inti lem lo khawp mai. Sawi tur ting chuan ka naupan lai te kha chuan ka thiam thei ve deuh a. Primary-ah phei kha chuan Scholarship te pawh ka dawng ve nghe nghe. Mahse, rambuai vang khan High School kha ka kal tha ta lo hle mai a. Pawl sawm phei kha chu ka pass ve hram hram a ni ber mai. Shillong-ah College ka kal ve a, chhungte pur tur chuang awm hek lo le, mahni inchawm chawp chungin class te ka kal thin a. Thiam tak tak chu a har duh khawp mai. Ka vanneih a siamin UGC Scholarship ka dawng ve thei ta hlauh a, MA ka zir chhung zawng chu ka inchawm thei a. Inchawm thei han tihah khan, inhlawh buai ngai lovin ka awm thei ka tihna a nih zawk chu. Chutiang chuan chhungte ti buai tam lovin MA chu ka zir zo ve thei a ni. Ka sawi duh zawk tak chu, than khat chuan i thiam thei a nih chu min ti mai thei a, amaherawhchu, thiamt hei ka ni lova, a vantlang ka ni ber zawk ang. Ka hunawlah hi chuan lehkha hi ka zir nasa khawp mai a, hlawhchham ka tum lo a ni ber mai.

       Academic thil a inhman hi ka nuam tih zawng tak a ni a. Seminar, worshop, interaction leh symposium ah pawh hian paper te present dawn lo mah ila ka hman phawt chuan a ngaithla tur leh chhim a sawihona ah tal ngaihdan sawi ve tura kal hi ka chin thin dan a ni a. Ngaihthlak tam leh sawihona a tel tam hi puitlinna pakhat ni a ka hriat avangin a rem phawt chuan ka ngaihdan hi ka sawi thla ve zen thin. ka hriat dan leh ka chhinchhhiah dan chuan hmun hrang hrang State, National leh International level a seminer paper ka present tawh zat hi vawi 55 vel chu a ni ve tawhin ka hria. International level-ah hian vawi 5 zet chu Paper ka present ve tawh bawk.

       Lehkhabu hi a vai chuan bu riat Mizo tawngin leh Saptawngin bu li ka ziak ve tawh a, buatsaih lai pawh ka la nei. English lehkhabu ka ziah pakhat Mizo Uprising: Assam Assemble Debates on the Mizo movement 1966-71 tih chu khawvel a lehkhabu chhuahtu lar Cambridge Scholars Publishing in min chhuah sak a, ka lawm khawp a sin. Tin, a man pawh a to khawp a India pawisa chuan cheng 4500 man zet a ni. Mizo-ah chuan Cambridge Scholars Publishing in an chhuah hmasak ber a la ni awm a sin.

       Professor ka nih theih dan hi sawi fe tham a awm a. Tun hma kha chuan University ah chauh Professor hi an awm thei a. Amah erawhchu, University Grant Commission Regulation 2010 chuan a vawi khat nan College ah Professor puitling an awm thei tih an rawn siam a. Chu mi dan ang chuan ka thawh  mekna Pachhunga University College ah hian Associate Professor awm zat atanga chhutin Professor pahnih kan awm thei a. ka thawhna College hi Mizoram University Constituent College a nih bawk avangin chu dan chu hmangin MZU thuneitu ten Post hnih kan College-ah hian an siam a. Dilna chipchiar tak fill up tur a awm a. Service rei zawng, lehkhabu ziah zat, seminar paper present zat, Ph.D produce tawh at leh thil dang dang a la awm. Chu’ng fill up a ka thehluh hnuah ka application te kha an lo endik leh vek a. Chu mi hnuah interview ka hmachhawn leh a. Interview Board-ah chuan University Vice Chancellor chairman-na hnuaiah, expert pahnih University dang atangin an lo kal bawk a, tin Vice Chancellor dang pakhat University dang atangin a lo kal bawk. Tichuan, interview, publication ISSN leh ISBN number nei kher leh seminar paper ka present zat atang khan ngun takin an han en a, Professor chu min pe ve ta a ni.

       Ka nitin eizawnna bakah khan thenkhat chuan College thar din kha ka rilru lian ber pakhat a awm ni khan min sawi fo thin. A ni tak a, state dang nen ka han khai khin a, academic thil ah ian tunhma khan rual ka awt thei hle thin. Pu H. Thansanga k ha speaker a nih lai khan vawi khat chu Gauhati University a MA ka zir laiin a rawn zin a. Kan hostel ah Mizo Post Graduate Students aiawhin kan lo kawm a. Aizawl a Pachhunga College chauh awm chu a tawk loh zia leh a dang din belh a tul zia thu kan lo hrilh a. A mi rawn ang chuan Chief Minister Pu Ch. Chhunga hnenah leh Education Minister Pu Vaivenga hnenah College dang hawn dilna memorandum kan theh lut ta a. MA kan zawh ve leh, kei Secretary leh V. Chuanga, President khan kan bawhzui ta vat a. Pu H. Thanssanga hoin a bul tan nan sum tuakin Aijal Theatre Hall ah show kan nei ta a. Chu tiachuan a bul tan nan June 1985 chuan Aizawl Night College kan din ta a, kan thian ho khan hlawh pawh awm lem lo khan kan thawk ve ta a. September, 1985 chuan ropui takin CM Pu Chhunga khan a hawng ta a ni.

       Tin, tlemin hun a lo kal deuh hret a, Aizawl Night College chuan hma a lo sawnin a lo lian ta hle mai a. Chu tih rual chuan zan college a nih avang khan thalai tam tak khan an hmang thiam ta lo a. Lehkha zirna in a ni tih hre lo a nawmsip lo bawl ta mai nula tlangval an awm ta teuh mai a. Tha dawnin ka hre leh ta lo a. Tichuan Aizawl hmar lam a college din ka rawt leh ta a. Ka vanneih asiamin kha tih lai a MLA Siamtei te, Speaker Dr Keneth Chawngliana leh Education Minister F. Malsawma te kha ka thian tha tak vek an nih avangin anni pawh khan min lo phur pui hle mai a. Tlawngawl deuh berin min ngai nge kei chu Aizawl hmar lam a College a din theihnan a sum thawh tu tur zawng tur chuan min ti ta a. Mi eng emaw zat ka dawr hlawhchham hnuah Pu Hrangbana te hi ka hnmin thei ta a. Pu Darchhawn a leh Nl Hranghmingthangi (Hrangbana farnu) ten Pu Hrangbana te hi nasa takin min biak pui bawk a. Pu Hrangbana te chuan College thar din nan cheng nuaih khat lai mai chu an rawn thawh ta a. Aizawl hmar lamah Hrangbana College hi a lo ding ta a ni. Tin, kha tih lai a CM Brig. Thenphunga nen khan kan in hnaih tha bawk a, a zarah affiliation leh registration te kan ti fel hman hlauh bawk.

       Tin, kum 1992 a lo her chhuah chuan Aizawl a kan college neihte chuan zirlai mamawh a phuhru zo ta lo viau mai a. A hminga MLA ka lo nih ve lai a lo ni nen zirlai admission chang lo kha an tam ta em em mai a. Zirlai admission chang lo khan Pu K. Biakthianghlima hovin Pu T. Romana kha pawisa thawh turin an dawr leh ta a. Pu T. Romana chipui ka lo nih avang nge min rawn rawn ve chawt a. Kei chuan ‘Pawisa chu thawh ngei la a tha ka ti” tiin ka lo rawn a. Pu Remkunga chu Principal hmasa ber atan ruat a ni a. Rokhawlna dang a lo neih tak avangin a thawk chhunzawm thei ta lo a. Managing Board chuan kei chu Principal turin min rawn ti leh ta a. Rin lawk pawh awm lem lo chuan Principal hna chu ka awrh leh ta a. Vanneih thlak deuhin ka hoin NEHU affiliation te, sawrkar recognition te kan ti hman a, chung chu Education Minister Pu B. Lalthlengliana te inpekna avangte a ni thui khawp mai. Heng te avang hian thenkhat fiamthuin “College din hi a rilru lian ber pakhat a ni min ti fiamthu pawh hi a awm ve viau a sin.

       Vawikhat chu, M.Phill zir a Shillong a ka awm laiin, ka thian John Ngilneia IRS inah chaw ka ei a, chumi tum chuan a inluahna pa Advocate Jarina a awm bawk a. Kan titi na atangin Mizoram chu UT hrang a nih tak avangin Shillong Motor Accident Claim Tribunal in a huam ve loh avang a accident a claim ve theih loh thu min hrilh a. Chu veleh memorandum min zian sak rawh ka ti a. L.t Governor hnena thehluh turin min ziah sak ta. A copy chu CM, Law Minister leh PUCL President Pu Thanglura pawh ka pe a. A tawi zawngin sawi ila, chumi avang chuan MACT hi kan lo nei ta a ni. Tin, Central a United Front sawrkar lai khan Indian Airlines Advisory Board-ah khan min rawn ruat ve khiah a, Aizawl leh Kolkata, Gauhati leh Aizawl nitin a Thlawhna a thlawh theihnan khan theih tawp ka chchuah a, thuneitu lam khan an lo rem ti ve mai bawk.

       Tunlai thalaite hi an vannei ka tih rual hian vanduai tih ve riauna ka nei a. Chuchu information technology hi a ni. Internet, facebook leh computer kaihhnawih thil dang tam tak te hian nun a i awlsamin a tangkai na meuh mai. Amaherawhchu, hei hian zirna thlengin zirlai ten an tihchhiat phah niin ka hre thin. Entirnan, zirlaite chuan a rukin class chhungah pawh zirtirtu hriat miah lohin sms, facebook leh mail nen lam an hmangin an en thei vek tawh mai a. An zirlai, an future atan a pawimawh zawk aiin chung thil chu an tuipui zawk thin. Zirlaibu nei kim thei lo pawhin topup man, internet pact leh hanset cheng tam tak man chu an nei thei reng a. Zirlaibu leh note nei lovin Exam dawn ah bak an nun a khawih buai pha lem lo. Zirlai chhiar peih miah lo pawhin zan khaw tairek thleng thlengin Facebook ah chuan an online peih reng thung. Hetiang ang hi tunlai a kan zirlaite khawvel chu a ni. Chu tih rual chuan an zirlai ai a an rilru la peng thei hetiang thil a lo chhuak hi an vanduai ka ti a. Chu tih rual a ka chah duh chu heng information technology hi mihring siam chhuah tho a ni a,  hetiang bawih a luh hi kan tih tur a ni lo, kan control zawk tur a ni tih hi ka rilru a awm fo thin chu a ni. Zirlaite hian chutiang taka a tawk a fang kan hriat loh chuan heng ang thil hi kan chhiatpui tur a ni in ka hre ve tlat. Ding chhuak a, midang tana malsawmna ni thei tur chuan priority kan pek hmasakna tur hi kan hriat a tha khawp mai. Mahni tana tha leh tha lo tur pawh hre hrang thiam lo thalai hi kan awm nawk mai ang tih hi hlauhawm tak a ni.

       Mizo thalaite hian kan mamawh ber ni a ka hriat chu taimakna hi niin ka hria a. Kan han sawi ve mai mai ang a, keini lehkha zir ve dante kha chu duh thal pawn kan zir thei lo a, inhlawh chawp tak meuh meuhin, buhfai tukhum tawngin kan phur, chu tah rambuai vangin duh angin kan zir thei leh lo a. Loh theihloh avangin sikul chawl a ngai fo thin. Kan hun lai khan tunlai ang hian sikul tha, English medium te hi a la awm ve lo, mahni in kan indap chaw tak tak a. Tunnlai thalaite hi chu an vannei khawp mai. Muang leiah duh thalin an zir thei a. He hun tha hi uluk taka hmang a tha taka lehkha zir turin ka chah duh a ni. Tin, zirlai tan kher lo pawh, mahni hna theuh ah rinawm tak leh taima tak a kan thawh loh chuan kan ram hian ram dang hnu hi kan um reng mai dawn a ni.

       Academic line bikah pawh hian thalaite  hi kan tan an gai hle. Entirnan, Mizoram University hnuaiah Professor hnate advertise a ni fo thin. Hengah hian Mizo thalaite subject tam tak, tirbal quota kan dil theihah ngei ngei pawh diltu leh dil thei pawh kan awm lo fo. Chuvang chuan loh theih loh a hnamdang ten chung hna ruak chu an luah a tul thin. Mizo thalaiten hna avang kan tih lai hian hnamdang chuan kan state chhung University ah hna an rawn hmu thei reng thin. Heng ang hnate hi thalaite hian hnamdang thawh tur bik ah kan dah mai ang tih hi ka hlau hle. Kan thalaite academic lamah hian kan intuai hriam a, MA pass ngawt a lungawi lo a, research te ti a kan thiamna hmanga hnamdangte lo do ve tura kan tan a hun hle ta mai. University-ah te pawh hian top post luah chho thei zel tura kan tan a hun viau. Chuti ni lo a an pension kan nghah chuan a rei dawn e mai.

       A tawp bera ka sawi duh chu engpawh ti ila, “Hei hi Pathian leh ka ram tan a tha em, kan ram leh Pathian a ropui phah ang em?” tih hi kan rilru number one ni thei reng se tih hi hre chunga kan ram kan enkawl a thil kan tih tlat chuan zoram hi ram nuam, zofate tana chen zelna tlakah kan chhawm nung chho zel thei ang.

                                                                          - By Dr. Zoramdinthara


Source : YMA Chanchinbu - June, 2013 - Biangbiakna

Comments

Popular posts from this blog

PHULLEN DIARY 2020

MARTAR CHALBUANGA CHHANGTE - MIZO ZINGA KRISTIAN MARTAR HMASA BER